Kunst & Cultuur
Kunstzinnige oriëntatie
Op de El Amal scholen vinden wij kunstonderwijs belangrijk voor de ontwikkeling van onze leerlingen. Het doel van kunstonderwijs of kunstzinnige oriëntatie is om leerlingen cultuurbewust en cultuurwijs te maken. De leerlingen worden uitgedaagd om hun competenties, hun creativiteit en hun talenten te ontwikkelen. Cultuur is de manier waarop mensen, individueel en collectief, zichzelf en hun omgeving vorm en betekenis geven. Cultuur of culturele bewustwording is geen product maar een proces van reflectie. De reflectie op het product en het proces is namelijk de basis van het handelen. Culturele bewustwording gaat ook om het bewust worden van wat cultuur eigenlijk is. De leerlingen leren te reflecteren op cultuur in het algemeen, op hun eigen cultuur en op de cultuur van anderen. Ze zullen inzien dat cultuur constant verandert. Het gaat daarom bij kunstzinnige oriëntatie ook om het verwerven van kennis over de huidige kunstzinnige en culturele diversiteit. Dit vindt zowel binnen de muren van de school plaats, als wel door middel van regelmatige interactie met de buitenwereld.
Bij kunstzinnige oriëntatie wordt er onderscheid gemaakt tussen culturele en algemene competenties of vermogens.
Culturele Competenties
- Onderzoekend vermogen: de leerling kan vanuit een vraag informatie over cultuuruitingen zoeken, deze in zich opnemen en toepassen in eigen werk
- Creërend vermogen: de leerling denkt, creëert en produceert
- Reflecterend vermogen: de leerling kan cultuuruitingen van zichzelf en anderen analyseren, interpreteren en waarderen
Algemene competenties
- Zelfstandig vermogen: de leerling kan culturele educatieve activiteiten plannen en organiseren
- Samenwerkend vermogen: de leerling kan samenwerken bij het maken van een gezamenlijk product
Om het kunstonderwijs te structureren is het nodig om ook een doorgaande leerlijn op school te ontwikkelen. Op landelijk niveau hebben verschillende organisaties hiertoe kaders ontwikkeld, zoals de leerplankader voor Kunstzinnige Oriëntatie van SLO, en de leerplankader voor cultuuronderwijs van CiS (Cultuur in de Spiegel)*.
Deze leerplankaders beschrijven hoe je onderwerpen en thema's binnen het leergebied kunstzinnige oriëntatie kunt kiezen. De kerndoelen op het gebied van kunstzinnige oriëntatie zijn het uitgangspunt.
Kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie
- Kerndoel 54: De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.
- Kerndoel 55: De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
- Kerndoel 56: De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
Daarnaast zijn er een aantal kerndoelen van andere leergebieden die inhoudelijk een relatie hebben met cultuuronderwijs, zoals op het gebied van taal & techniek. Het onderwijs krijgt meer samenhang en wordt betekenisvoller voor leerlingen als je een kunstles koppelt aan taal, aan geschiedenis of aan meetkunde.
Kinderen leren zich aan de hand van kunstzinnige oriëntatie open te stellen. Ze bekijken schilderijen en leren over tijdsgeest; ze bewonderen mozaïeken en leren over de rijkdom van de geschiedenis van de islam; ze luisteren Koran recitatie en leren over toon en ritme, ze leren spelen met de taal en zich presenteren ten overstaan van een klein en groot publiek.
Van leerplankader naar leerlijnen
Binnen het leerplankader ontwikkelde SLO vijf leerlijnen: voor de kunstzinnige vakdisciplines, namelijk beeldend, dans, drama, muziek en een aparte leerlijn voor cultureel erfgoed. De leerlijnen laten de opbouw van de competenties per kunstzinnige vakdisciplines zien van groep 1 t/m groep 8. Aan de hand van het Leerplankader kunstzinnige oriëntatie kunnen scholen, in samenwerking met culturele instellingen, keuzes maken voor eigen leerlijnen op school- en groepsniveau. De scholen kunnen dan zelf een koppeling maken met andere leergebieden.
El Amal scholen hebben Salaam Art gekozen om de kerndoelen en de competenties te verbinden met de identiteit van de school en met de wijze waarop een school aandacht besteed aan sociale vaardigheden en burgerschap. Door zelf kunst te beoefenen wordt de afstand tussen identiteit en kunstwerken, die in eerste instantie wellicht vreemd lijken, overbrugd.
Art van Salaam
De scholen van El Amal gebruiken de methode Art van Salaam. Deze methode koppelt kunst aan sociale vaardigheden en aan eenvoudige toepasbare overleveringen en Koranteksten. Op deze wijze worden leerkrachten en leerlingen geïnspireerd en wordt er een aanzet gegeven tot de ontwikkeling van de culturele en sociale competenties op school. Voorop staat de toepasbaarheid van de kunstvormen om leerlingen in zelfexpressie te brengen, hun wereld te verbreden, de verwondering te laten ontwaken en de verbinding te leggen met de Islam en aglaaq (goede manieren).
Art van Salaam sluit aan op en kan gebruikt worden in combinatie met de methode De Vreedzame School*, maar kan ook los daarvan gebruikt worden. Daarbij wordt er veel geleerd over de beheersing van de emoties. Art van Salaam biedt veel inspiratie door middel van kunst te uiten. Bij elke les staan er, net zoals bij De Vreedzame School twee Energizers in de vorm binnenkomers en afsluiters die ook de rest van het jaar kunnen worden ingezet.
Islam is een praktische religie voor de gehele mensheid. De Koran- en Hadithteksten** die in deze lessen worden gebruikt, zijn voor iedereen te begrijpen omdat deze berusten op universele waarden. Het maakt dus niet uit als je geen of weinig kennis van de Islam hebt. De vaardigheden worden op een speelse manier overgebracht. Als de kinderen er plezier aan beleven zullen de kennis en vaardigheden eerder beklijven en worden toegepast. Immers, kennis is pas waardevol als deze wordt toegepast.
Er worden verschillende kunstdisciplines aangeboden. Leerlingen en leerkrachten hebben verschillende talenten en affiniteiten. De ene houdt meer van tekenen, de andere meer van toneelspelen. De verschillende kunstdisciplines hebben allemaal een andere invalshoek om een ander aspect te ontwikkelen, zoals plezier, bewondering en het uiten van emoties, samenwerken, etc.
Kunst
Kunst is het product van creatieve, menselijke uitingen. Kunst en kunstenaars sporen je aan om de wereld opnieuw te ontdekken, met als je zintuigen. Een kunstenaar maakt iets unieks en creatiefs in de vorm van een kunstvoorwerp, zoals een schilderij of een beeld. Maar kunst kun je niet 'vangen' om een definitie, want kunst is constant in beweging. Het is verbonden met de cultuur en tijdsgeest. Kunst heeft te maken met de zintuigelijke ervaring die het verstand te boven gaat. Het heeft te maken met emotie én met een groter verhaal dat verleden, heden en toekomst verbindt. Kunst kan - afhankelijk van het uitgangspunt - mensen entertainen, confronteren, doen reflecteren, verwonderen of inspireren. Daarom is kunst ook een vorm van communiceren.
De methode behandelt:
- Beeldende kunst
- Ritme en lied
- Vertellen
- Schrijven
- Toneel
- Media
- Cultureel erfgoed
- Kunstgeschiedenis
Islam en Kunst
Een kunstenaar laat vaak de werkelijkheid zien op een manier dat je er opnieuw door geraakt wordt of aan herinnerd wordt. Veel van de Heilige Koran is ook bedoeld om opnieuw geraakt te worden om aan de boodschap herinnerd te worden. Bijvoorbeeld door te kijken naar alles wat de Schepper heeft gemaakt. Er zijn vele verzen in de Koran die wijzen naar de Schepping van Allah. Zo worden in soera ar-Rahman (hoofdstuk de Barmhartige) de wereld en zijn dagelijkse gunsten beschreven.
"En Hij heeft de aarde bereid voor de schepselen. Daarop zijn vruchten en dadelpalmen met kolven. En graag in aren en geurige planten." (Koran 55:10-12)
Kortom: het leven is vol met verwonderen en het zien en het erkennen ervan is een zegen. Kunst kan je daarbij helpen.
De Vreedzame School
Een tweede verband dat gelegd wordt, is de relatie tussen Islam en De Vreedzame School. Genoemde methode beschouwt de klas en de school als leefgemeenschap. Waarin kinderen zich gehoord en gezien voelen, een stem krijgen, en waarin kinderen leren om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen. Hierbij voelen zij zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de gemeenschap en staan ze open voor de verschillen tussen mensen.
___________________________________________________________________________________________________________
*De Vreedzame School is een programma waarin sociale competenties en democratisch burgerschap centraal staan.
**In de methode is voor wat betreft de Koranteksten gebruik gemaakt van verschillende Koran vertalingen om zo goed mogelijk aan te sluiten bij het begrip en beleving van de leerlingen.